Sáng 14/12/2021 trôi qua bình thường tại trụ sở công ty Securitas, chi nhánh tại thành phố Tarragona. Securitas là một trong những công ty an ninh lớn nhất thế giới với 345.000 nhân viên trên toàn thế giới. "Chúng tôi giúp làm cho thế giới của bạn trở thành một nơi an toàn hơn", khẩu hiệu của công ty gắn trên tường màu xám đồ sộ.

11h9, người đàn ông đội mũ bóng chày màu đen và đội tóc giả dài màu nâu vàng tiến vào khu vực lễ tân của công ty. Cách ngụy trang này quá sơ sài và ai cũng nhận ra đó là Marin Eugen Sabau, nhân viên 45 tuổi vừa nghỉ ốm 6 tháng trước. Họ thấy hài hước nhưng không bất ngờ khi anh ghé qua.

Sabau bỗng cao giọng, vứt bộ tóc giả và chĩa khẩu súng lục có ống giảm thanh dài màu đen vào phòng họp, nã đạn vào dàn lãnh đạo rồi rời đi. Khi anh ta bước ra ngoài Plaza Prim, quảng trường công cộng nhỏ bên ngoài văn phòng, đồng hồ trên tòa nhà phía trên chỉ 11h15'.

Vụ xả súng xảy ra tại một thành phố cảng thuộc tỉnh Địa Trung Hải với 135.000 dân, ở một đất nước có luật súng nghiêm ngặt gần như nhất thế giới. Các con phố bắt đầu tràn ngập còi báo động và đèn nhấp nháy, khi xe cứu thương và xe cảnh sát lao tới hiện trường. 5 nạn nhân đều bị thương nặng, trạng thái nguy kịch.

Sau vụ xả súng, một người qua đường, nghe thấy tiếng la hét từ tòa nhà, đã chụp ảnh biển số xe của Sabau - chiếc Citroën Xsara màu xám. Chỉ trong vòng vài phút, tên và biển số xe của anh ta được lan truyền trên đài phát thanh của cảnh sát và trên các trang tin tức địa phương.

Sabau là con trai của sĩ quan cảnh sát, đã nộp đơn xin gia nhập cảnh sát ở Romania nhưng bị từ chối. Năm 2003 anh di cư sang Tây Ban Nha. Năm 2009, Sabau được vào làm tại Securitas, là một trong khoảng 200 vệ sĩ tuần tra các nhà máy, văn phòng, cửa hàng và nhà kho ở tỉnh Tarragona.

"Anh ấy rất tỉ mỉ và khó chịu hơn hầu hết đồng nghiệp. Securitas đã trở thành một phần bản sắc của anh ấy. Anh thậm chí còn thêm tên của nó vào địa chỉ email cá nhân của mình", sếp cũ và người nhà miêu tả Sabau.

Sau hơn một thập kỷ làm việc cho Securitas, mối quan hệ của Sabau với công ty bắt đầu rạn nứt. Đàm phán bất thành, anh kiện công ty đòi 6.000 euro trợ cấp công tác phí bị cắt không một lời giải thích.

Sabau thua kiện, tiếp tục nghiên cứu quy định công đoàn, luật lao động và khiếu nại lên tập đoàn. Securitas nhận thức rõ không thể làm ăn với Sabau nữa nhưng nếu sa thải anh ta sẽ phải bồi thường khoản lớn.

Sabau ở lại và căng thẳng gia tăng. Trong một lần truy cản cướp khi đang làm việc, Sabau bị đứt gân chân, nhưng công ty không cử người đến thay thế, khiến anh ta vừa phải tự cầm máu, vừa làm hết ca, sau đó mới tự lái xe đến bác sĩ với vết thương đã khá nặng.

Sabau phải dùng nạng gần một năm. Nhốt mình trong nhà trọ, anh ta nghiền ngẫm về "trận chiến" với công ty. Ngày 14/12 định mệnh, anh ta rời căn hộ lúc 10h30, lái xe đến văn phòng Securitas và bắt đầu nổ súng.

Khoảng 13h, anh ta bị ba cảnh sát chặn lại ở một bùng binh. "Vứt súng đi Sabau", họ hét lên. Sabau đáp lại bằng ba phát súng bắn trúng xe tuần tra, rồi lao vút đi.

Tới nông trại cách đó 200 m, Sabau dừng lại phía sau một nhà kho, chui vào bụi rậm. Những hàng cây hạnh nhân và ô liu gọn gàng trên các cánh đồng xung quanh tạo thành chỗ ẩn nấp. Lính bắn tỉa vào vị trí cách đó 150 m, trên nóc một ngôi nhà ba tầng. Đến 15h, họ đã bao vây Sabau.

Sau khi gọi vào điện thoại của anh ta và không nhận được câu trả lời, cảnh sát đã quyết định không đàm phán. Cảnh sát cho rằng việc sử dụng loa sẽ làm lộ vị trí của họ, gây nguy hiểm. Còn Sabau sau đó nói rằng lúc đó anh ta đã hết đạn và đang nằm trong bụi rậm trong chiếc áo chống đạn, lắng nghe tiếng chim hót. Cảnh sát cáo buộc rằng anh ta đã nổ súng ngay khi nhìn thấy họ.

Dù sự thật là gì thì cuộc xung đột đã kết thúc bằng một loạt đạn của cảnh sát vào khoảng 16h30. Nhóm can thiệp đặc biệt của cảnh sát sau đó đã đi bộ tiếp cận và bắn ít nhất 36 viên đạn.

Theo báo cáo của cảnh sát, trước nguy hiểm cao độ và mức độ căng thẳng cao do tình huống này gây ra, những phát súng cuối cùng nhắm vào những bộ phận không quan trọng trên cơ thể kẻ tấn công. Còn Sabau sau này khẳng định cảnh sát nổ súng mà không báo trước, "không ai nói gì cả".

Khi cảnh sát đến, anh ta bất tỉnh, chảy máu do ít nhất ba vết thương do đạn bắn. Một chiếc trực thăng đã đưa Sabau tới bệnh viện ở Barcelona, cách đó 100 km về phía đông bắc. "Anh ta đã bị vô hiệu hóa", cảnh sát nói với truyền thông.

Có vẻ như câu chuyện đã kết thúc. Sabau dự kiến sẽ phải đối mặt với phiên tòa và nhận bản án tù dài hạn. Đó là nếu anh ta sống sót.

Sabau đã mất rất nhiều máu. Một viên đạn găm vào một bên bả vai của anh ta, và các mảnh vỡ nằm rải rác trên vai và chân cửa. Xương đầu và cổ, 3 xương sườn bị gãy và cánh tay phải bị thương nặng. Một quả thận và các dây thần kinh ở tủy sống của anh ấy đã bị dập không hồi phục.

Sabau hôn mê suốt 3 tuần và tỉnh lại với cơ thể bị liệt từ bả vai trở xuống, hai chân phải cắt bỏ do hoại tử.

Cuộc điều tra được tiến hành. Dữ liệu CCTV từ trụ sở Securitas cho thấy anh ta vung súng, thả ống giảm thanh, bóp cò thành loạt vang rền. Nhưng riêng những gì xảy ra tại trang trại, đang có nhiều phiên bản mâu thuẫn.

Cảnh sát khẳng định bắn 3 phát, trong khi bác sĩ nói có tới 9 viên đạn trong người Sabau. Cảnh sát nói đã gọi để thương thuyết nhiều lần bất thành với Sabau, còn anh ta khẳng định thứ duy nhất nghe được là loạt đạn không báo trước...

Sabau được chuyển đến khu nhà tù của một bệnh viện ở Terrassa, nhưng ngay tuần sau lại hôn mê và cận kề cái chết, rồi tỉnh.

Cuộc gặp gỡ duy nhất của Sabau với các nhà điều tra hình sự là cuộc họp qua video ngắn vào ngày 11/7/2022. Sabau bị liệt nửa người, bị cắt cụt chân, khâu 45 mũi ở tay, không thể cử động cánh tay trái.., hồ sơ điều tra nêu. Thuốc giúp ích nhưng cơn đau vẫn dai dẳng. Ngay cả việc thổi vào da, hay cắt móng tay cũng gây ra những cơn đau đớn quằn quại. "Anh không thể chịu đựng được lâu hơn nữa," Sabau nói với em gái.

Sabau là một trong những trường hợp đầu tiên khiến công chúng lo ngại về việc sử dụng luật an tử. Ngày 20/6/2022, truyền thông nước này đưa tin Sabau đã xin an tử. Mong muốn của anh ta đã được tòa phê chuẩn.

Tuy nhiên, tiến độ điều tra về việc Sabau đã bắn bốn người lại rất chậm, đến mức kết luận còn chưa được công bố.

Trước đó tròn một năm, tháng 6/2021, Tây Ban Nha trở thành quốc gia thứ năm trên thế giới thực thi luật an tử (chết một cách êm ái) cấp quốc gia, sau Hà Lan, Bỉ, Luxembourg và Canada. Theo các cuộc thăm dò vào thời điểm đó, 87% người Tây Ban Nha ủng hộ luật này.

Luật an tử của Tây Ban Nha bao gồm việc giải thoát khỏi những đau khổ không thể chữa khỏi, bao gồm cả nỗi đau tâm lý. Nhưng có người lo ngại nó "có thể bị lạm dụng".

Các nạn nhân của Sabau, tất cả đều sống sót, đều rất phẫn nộ. Họ cảm thấy rằng nếu Sabau được an tử trước khi bị đưa ra xét xử thì công lý sẽ không thể được thực thi.

Trong cuộc đụng độ chưa từng có này, quyền của một người đang trải qua nỗi đau không thể chịu đựng được, xin được chết, đang đối đầu với quyền của nạn nhân - những người mong nhìn thấy kẻ bắn họ phải đối mặt công lý. Vụ án nổi lên ở châu Âu với những tranh cãi không hồi kết, bất chấp diễn biến căng thẳng của đại dịch Covid-19.

Các nạn nhân nói muốn nhìn thẳng vào mặt Sabau trước tòa, thấy anh ta bị tuyên bố có tội một cách công khai và bị kết án trừng phạt. Một phụ nữ nói không bận tâm nếu anh ta bị tử hình, hay nhận bao nhiêu án tù nhưng cần được thừa nhận rằng những gì Sabau đã làm với cô là xấu xa và đáng bị dư luận khinh miệt.

Tòa phúc thẩm Tarragona ủng hộ quan điểm luật sư của Sabau, cho rằng quyền về nhân phẩm của người không thể chịu nổi sự đau đớn (tức Sabau) cao hơn quyền được chăm sóc tư pháp của nạn nhân. Tòa chính thức đưa ra ngày an tử cho Sabau, 23/8/2022.

Sabau tỏ ra lạc quan một cách đáng kinh ngạc, khẳng định cái chết là sự giải thoát đáng mừng và xin hiến tặng nội tạng của mình. "Bằng cách chết, tôi sẽ cứu được vài mạng sống. Điều đó nghe có vẻ có đạo đức. Tôi là người tốt. Tôi đã sẵn sàng và rất hạnh phúc", anh ta nói.

Sabau qua đời lúc 18h30. Xe cứu thương đứng gần đó, chờ vận chuyển một số nội tạng của Sabau đến phòng phẫu thuật với những người nhận đã được chuẩn bị sẵn ở các bệnh viện khác. Lúc 23h, một bác sĩ gọi điện thông báo cho em gái Sabau, ca cấy ghép tạng đã thành công. "Sabau đã cứu được 5 mạng người và sẽ còn nhiều hơn thế nữa", bác sĩ cho hay.

Trong khi đó, các nạn nhân của Sabau cũng đang vật lộn với sự đau đớn, vỡ bàng quang, chảy máu trong, vỡ xương sống, tổn thương tim, thận.... nhưng không thể lựa chọn theo luật an tử.

"Tôi vẫn gặp ác mộng về ngày nòng súng chĩa vào mình, thấy khuôn mặt anh ta trong bóng tối", nữ nạn nhân 52 tuổi nói với đôi mắt đẫm lệ. "Cái chết của Sabau không thay đổi được gì. Anh ta đã hết đau khổ nhưng chúng tôi vẫn đang chịu đựng nó từng ngày", bà nói.

Hải Thư (Theo Guardian, WP, El Nacional)