Một phụ nữ 50 tuổi chung sống cùng bạn đời 17 năm và nuôi nấng con gái nhưng không đăng ký kết hôn vì không muốn đổi họ.

"Cả hai chúng tôi đều ghét việc phải đổi họ và không muốn cưỡng ép người kia thay đổi", người phụ nữ cho hay. "Thực tế là chúng tôi không phải vợ chồng hợp pháp dù sống với nhau với tư cách gia đình suốt 17 năm".

Hai vợ chồng nằm trong số 6 đôi nộp đơn kiện chính phủ Nhật Bản đúng ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, yêu cầu được phép sử dụng họ của bản thân sau khi đăng ký kết hôn. Theo luật hôn nhân từ thế kỷ 19, các đôi vợ chồng ở Nhật phải chọn theo họ vợ hoặc họ chồng và khoảng 95% theo họ chồng dù có thể người vợ không muốn.

Các nhà vận động cho hay ngoài việc xử lý thủ tục hành chính rườm rà như đổi họ trên hộ chiếu, tài khoản ngân hàng, luật hôn nhân lạc hậu còn ảnh hưởng tới những phụ nữ có sự nghiệp riêng. Còn nếu các đôi không đăng ký kết hôn, sẽ ảnh hưởng tới quyền lợi liên quan con cái, quyền thừa kế và thuế.

Người phụ nữ 50 tuổi nói trên cho hay do không đăng ký kết hôn, gia đình bà có thể "gặp rắc rối như con gái không thể trở thành người thừa kế hợp pháp, hoặc không thể ký giấy đồng ý phẫu thuật, hay gặp bất lợi trong các vấn đề liên quan tới thuế".

Hai nguyên đơn khác là ông Yukio Koike, 66 tuổi và bạn đời Yukari Uchiyama, 56 tuổi. Họ có ba người con, kết hôn mỗi khi con chào đời để được hưởng quyền nuôi con chung, sau đó ly hôn.

"Chúng tôi làm thế vì muốn tôn trọng đối phương", Koike nói. "Tôi chưa bao giờ nghĩ đến việc xóa họ của bản thân".

5 đôi nộp đơn kiện lên tòa án quận Tokyo và đôi thứ 6 nộp đơn ở Sapporo, miền bắc Nhật Bản. Vụ kiện nhằm "yêu cầu tòa xác định việc chính phủ không sửa luật là hành vi bất hợp pháp" và yêu cầu bồi thường 3.400 USD cho mỗi nguyên đơn.

"Ở những nước khác, họ và hôn nhân không phải quan hệ đánh đổi. Nhưng ở Nhật Bản, nếu chọn cái này, bạn phải từ bỏ cái kia", luật sư Makiko Terahara đại điện cho nhóm nguyên đơn, nói.

Tòa án Tối cao Nhật Bản năm 2015 và 2021 tuyên bố luật hiện hành là hợp hiến, nhưng kêu gọi các nhà lập pháp thảo luận để đưa ra dự luật linh hoạt hơn.

Trong những năm gần đây, ngày càng nhiều người kêu gọi chính phủ sửa luật, cho phép vợ chồng giữ lại họ riêng. Tháng trước, Masakazu Tokura, người đứng đầu Keidanren, tổ chức vận động hành lang có ảnh hưởng nhất ở Nhật, tuyên bố ủng hộ người dân được quyền lựa chọn giữ họ riêng hay theo họ vợ hoặc chồng.

Tuy nhiên, những người ủng hộ luật hiện hành cho rằng sử dụng một họ là yếu tố quan trọng để thúc đẩy quan hệ gia đình và những hành động thúc đẩy thay đổi luật là đòn tấn công vào giá trị truyền thống.

Hồng Hạnh (Theo AFP)