"Bất kể bạn là người cực kỳ thành công hay chỉ là người bình thường, phụ nữ luôn là người hy sinh lớn nhất trong gia đình", Chai, 28 tuổi, người viết nội dung quảng cáo, nói trong một quán cà phê ở Tây An, thủ phủ tỉnh Thiểm Tây, ngày 1/3.

"Nhiều người thế hệ trước lập gia đình, đặc biệt là phụ nữ, đã hy sinh bản thân và cơ hội phát triển sự nghiệp mà không có được cuộc sống hạnh phúc như họ mơ ước. Sống cho tốt cuộc đời của bản thân bây giờ đã đủ khó khăn rồi", cô nói.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình năm ngoái nhấn mạnh cần "nuôi dưỡng nền văn hóa mới về hôn nhân và sinh con", trong bối cảnh dân số đất nước suy giảm năm thứ hai liên tục và số trẻ sơ sinh thấp chưa từng có.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường cũng cam kết "hướng tới một xã hội thân thiện với sinh đẻ", thúc đẩy công tác chăm sóc trẻ em trong báo cáo chính phủ năm nay.

Trung Quốc coi gia đình hạt nhân (gia đình gồm bố mẹ, con) là nền tảng của ổn định xã hội, nhiều bà mẹ độc thân bị kỳ thị và không được hưởng một số quyền lợi. Số lượng phụ nữ có học thức theo chủ nghĩa độc thân gia tăng trong bối cảnh thanh niên Trung Quốc đang đối mặt với tình trạng bất an chưa từng có vì suy thoái kinh tế và thất nghiệp.

Theo dữ liệu chính thức, số người trên 15 tuổi độc thân ở Trung Quốc là 239 triệu người năm 2021, con số cao chưa từng có. Số lượng người đăng ký kết hôn năm ngoái tăng nhẹ do những đôi phải lùi lịch kết hôn vì Covid-19, sau khi ở mức thấp nhất lịch sử năm 2022. Khảo sát của Đoàn Thanh niên Cộng sản Trung Quốc năm 2021 trên 2.900 thanh niên thành thị cho thấy 44% phụ nữ không có kế hoạch lấy chồng.

Hôn nhân vẫn được coi là cột mốc quan trọng ở Trung Quốc và tỷ lệ người trưởng thành chưa từng lập gia đình vẫn ở mức thấp. Tuy nhiên, nhiều người Trung Quốc đang trì hoãn lập gia đình khi độ tuổi kết hôn lần đầu trung bình tăng lên 28,78 năm 2020 so với 24,89 năm 2010, theo dữ liệu điều tra dân số.

Tại Thượng Hải, con số này là 30,6 với nam và 29,2 với nữ vào năm ngoái, theo thống kê của thành phố.

"Việc người ta từ chối kết hôn và sinh con có thể coi là một hình thức phản đối xã hội theo chế độ phụ hệ ở Trung Quốc", Lu Pin, nhà hoạt động nữ quyền người Trung Quốc ở Mỹ, nói.

Sau nhiều thập kỷ Trung Quốc cải thiện trình độ học vấn, tăng cường để phụ nữ tham gia vào lực lượng lao động và thúc đẩy thay đổi xã hội, giới chức Trung Quốc đang đối mặt tình thế tiến thoái lưỡng nan khi chính nhóm phụ nữ này phản đối lời kêu gọi lấy chồng sinh con.

Các bài đăng gắn thẻ "không lấy chồng, không đẻ con" của những phụ nữ ngoài 30, 40 tuổi có ảnh hưởng trên Xiaohongshu, mạng xã hội tương tự Instagram ở Trung Quốc, thường xuyên nhận hàng nghìn lượt thích.

Một diễn đàn bài hôn nhân trên mạng xã hội Douban thu hút 9.200 thành viên, trong khi một diễn đàn khác theo "chủ nghĩa độc thân" có 3.600 thành viên, thường xuyên bàn luận về kế hoạch nghỉ hưu cùng nhiều chủ đề khác.

Liao Yueyi, 24 tuổi, vừa tốt nghiệp đại học và chưa có việc làm ở thành phố Nam Ninh, cho hay đã kể cho mẹ rằng "đã rất sợ hãi khi mơ thấy ác mộng đẻ con".

"Không lấy chồng, không sinh con, là quyết định tôi đưa ra sau khi cân nhắc kỹ lưỡng. Tôi không nợ ai cả. Bố mẹ tôi chấp nhận ý muốn của tôi", cô nói.

Liao quyết định "nằm thẳng", tiếng lóng chỉ làm vừa đủ để trang trải cuộc sống và tiết kiệm tiền để đi du lịch.

"Tôi cho rằng hẹn hò hay sống chung đều ổn, nhưng con cái là khoản đầu tư tài sản khổng lồ đem lại rất ít lợi nhuận", cô nói, cho hay quyết định thuê nhà ở cùng một số bạn bè là nữ khi nghỉ hưu.

Nhiều phụ nữ bày tỏ mong muốn khám phá bản thân, vỡ mộng với sự gia trưởng trong gia đình kiểu Trung Quốc và thiếu bạn đời biết tôn trọng là yếu tố chính khiến họ quyết định sống độc thân và không sinh con.

Bình đẳng giới cũng đóng vai trò quan trọng. Tất cả phụ nữ được phỏng vấn đều nhận định họ rất khó tìm được người đàn ông coi trọng quyền tự chủ của bạn gái và chấp nhận phân công bình đẳng việc nhà.

"Phụ nữ học vấn cao đang thừa, còn đàn ông học vấn cao không đủ", Xialing Shu, giáo sư xã hội học Đại học California, nói. Sau hàng thập kỷ kéo dài chính sách một con, số lượng đàn ông ở Trung Quốc năm 2022 đang nhiều hơn 32,3 triệu người so với phụ nữ.

"Những phụ nữ có trình độ đại học mong muốn tăng cường quyền lợi và địa vị xã hội của họ", Shu nói. "Những phụ nữ hưởng nền giáo dục ưu tú muốn tìm bạn đời cũng ủng hộ quyền phụ nữ, nhưng họ không tìm được người phù hợp".

Một số nhà phân tích cho rằng số lượng người độc thân suốt đời ở Trung Quốc sẽ không tăng theo cấp số nhân trong tương lai, nhưng xu hướng lập gia đình muộn và giảm tỷ lệ sinh có thể đe dọa các mục tiêu nhân khẩu học của Trung Quốc.

"Về lâu dài, sự nhiệt tình của phụ nữ đối với hôn nhân và sinh con sẽ chỉ tiếp tục giảm", Lu nói. "Tôi cho rằng đây là cuộc khủng hoảng lâu dài nghiêm trọng nhất mà Trung Quốc phải đối mặt".

Hồng Hạnh (Theo Reuters)