Với thắng lợi áp đảo trong Siêu thứ ba 5/3, cùng với đó là ứng viên tổng thống đảng Cộng hòa Nikki Haley rời cuộc đua, ông Donald Trump và Tổng thống Joe Biden gần như chắc chắn sẽ có cuộc tái đấu vào tháng 11.

Theo kết quả khảo sát Reuters/Ipsos hồi tháng 1, đây là kịch bản nhiều cử tri Mỹ không mong muốn, một trong những lý do là hai ứng viên này đều cao tuổi. Khoảng 3/4 số người được hỏi cho rằng ông Biden, 81 tuổi, quá già để lãnh đạo Mỹ. Trong khi đó, ông Trump, 77 tuổi, cũng sẽ nằm trong nhóm lãnh đạo Mỹ lớn tuổi nhất lịch sử nếu đắc cử.

Tỷ lệ ủng hộ ông Biden còn đang ở mức thấp gần kỷ lục, chỉ khoảng 38%, theo FiveThirtyEight. Kết quả nhiều cuộc tái đấu giả định cho thấy ông Biden và ông Trump gần như ngang ngửa, đều có thể thắng sít sao đối thủ.

Trong bối cảnh trên, Thông điệp Liên bang dự kiến đọc trước quốc hội Mỹ vào 21h ngày 7/3 (9h ngày 8/3 giờ Hà Nội) được giới quan sát nhận định chính là cơ hội để ông Biden cải thiện vị thế của mình, đưa ra chương trình nghị sự cho thời gian còn lại trong nhiệm kỳ và xóa bỏ những lo ngại về tuổi tác, cho cử tri thấy ông sẵn sàng lãnh đạo Mỹ thêm 4 năm.

"Các bạn đã chọn tôi để hoàn thành công việc, xây dựng nền kinh tế vì người lao động, giúp cuộc sống các gia đình trở nên tốt hơn", Tổng thống Biden viết trên X ngày 6/3. "Trong Thông điệp Liên bang, tôi sẽ cập nhật tiến trình cho các bạn tiến trình của chúng ta và thiết lập lộ trình sắp tới".

Thông điệp Liên bang mở ra "một sân khấu lớn" để Tổng thống phát biểu trước quốc hội và công chúng Mỹ, Donna Hoffman, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Northern Iowa, nói. "Ông Biden sẽ điểm lại những thành tựu mình đạt được và nói 'đây là những thứ tôi muốn hoàn thành tiếp theo'".

Đọc Thông điệp Liên bang là hoạt động được nêu rõ trong hiến pháp Mỹ, rằng tổng thống "nên cập nhật cho quốc hội thông tin về liên bang và đề xuất những biện pháp mà tổng thống cảm thấy là cần thiết và phù hợp để quốc hội xem xét". Thông điệp Liên bang có thể được gửi đến quốc hội dưới dạng văn bản, như ông Thomas Jefferson thực hiện năm 1801, hoặc phát biểu trước cơ quan này.

Về cơ bản, Thông điệp Liên bang là một phần nhiệm vụ của tổng thống, không nằm trong hoạt động tranh cử. Tuy nhiên, Thông điệp Liên bang năm nay của ông Biden diễn ra trong bối cảnh cuộc bầu cử tổng thống đang dần định hình, do đó, hai vấn đề sẽ khó tách rời.

Trang tin Axios giữa tháng 2 cho biết đội ngũ tranh cử của ông Biden đang hy vọng Thông điệp Liên bang sẽ là "thời khắc quan trọng để 'điều chỉnh lại' dư luận Mỹ", cơ hội để vượt qua hoặc ít nhất là xoa dịu những lo ngại về tuổi tác và sự dẻo dai của ông chủ Nhà Trắng.

"Mọi người quanh ông Biden đều hiểu rõ sự cần thiết của việc thúc đẩy chiến dịch này", một nguồn tin thân cận với ông Biden nói. "Cách duy nhất để ứng phó với những cú sốc tiêu cực từ báo cáo của công tố viên đặc biệt là Tổng thống phải có sự hiện diện, tiếng nói mạnh mẽ".

Nguồn tin nhắc đến sự kiện công tố viên đặc biệt Robert Hur ngày 8/2 công bố kết quả điều tra cách Tổng thống Biden xử lý tài liệu mật, trong đó nói ông chủ Nhà Trắng có trí nhớ kém. Tổng thống Biden và Nhà Trắng đều chỉ trích Hur vì thông tin này.

Trong ba ngày cuối tuần qua, ông Biden đã ngồi lại cùng các trợ lý thân cận tại Trại David để soạn bài phát biểu. Ông dự kiến kêu gọi phe Cộng hòa dừng thế đối đầu và thông qua các dự luật quan trọng, trong đó có vấn đề biên giới Mỹ - Mexico và viện trợ cho Ukraine, Israel.

"Tổng thống Biden có thể đối mặt sự chia rẽ nếu ông không thể xử lý khéo việc Mỹ liên quan chiến sự Israel - Hamas", Todd Belt, giáo sư chính trị tại Đại học George Washington, nói với AFP.

Tuy nhiên, theo nhà phân tích Nathaniel Rakich của FiveThirtyEight, Thông điệp Liên bang cũng tiềm ẩn nguy cơ với ông Biden.

"Về lý thuyết, đây là cơ hội vàng để ông Biden cải thiện những yếu tố bất lợi. Nhưng bi quan thì đây còn là thời điểm những điểm yếu của ông Biden được soi xét kỹ. Thể hiện mờ nhạt hoặc phát biểu nhầm lẫn đều có thể gia tăng lo ngại từ cử tri", Rakich nhận định.

Dựa trên các thống kê trong quá khứ, Rakich cho biết những năm gần đây, Thông điệp Liên bang không còn là yếu tố thay đổi cuộc chơi trên chính trường. Kể từ năm 1978, tỷ lệ ủng hộ một tổng thống chỉ thay đổi trung bình 1,9 điểm phần trăm trong hai tuần sau khi đọc Thông điệp Liên bang.

Đảng Cộng hòa cũng sẽ nêu quan điểm ngay sau khi ông Biden kết thúc bài phát biểu. Năm nay, thượng nghị sĩ bang Alabama Katie Britt sẽ là người đại diện đảng này đưa ra thông điệp phản biện. "Chúng ta sẽ có một cuộc thảo luận thẳng thắn về tương lai đất nước. Và tôi sẽ vạch ra tầm nhìn của đảng Cộng hòa nhằm đảm bảo Giấc mơ Mỹ cho những thế hệ tiếp theo", bà viết trên mạng xã hội tuần trước.

Với Trump, ông ám chỉ mình sẽ theo dõi Thông điệp Liên bang của người kế nhiệm và dùng bài phát biểu này để vận động tranh cử.

"Tôi xin thông báo rằng chúng tôi tối mai sẽ bình luận trực tiếp một cách chi tiết Thông điệp Liên bang của Joe Biden gian trá", ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social ngày 6/3. "Tôi sẽ nhanh chóng sửa lại cho đúng những tuyên bố không chính xác, đặc biệt là vấn đề biên giới và hành động vũ khí hóa Bộ Tư pháp, FBI, các công tố viên, để nhắm vào tôi, đối thủ chính trị của ông ấy".

Như Tâm (Theo Al Jazeera, AFP, ABC News)